جناب آقای سردار دکتر محمدرضا حسینی
معاون محترم بهداشت، امداد و درمان ف. انتظامی ج.ا.ا.
در پاسخ به نامه مورخ 2/4/1401 جناب‌عالی (به شماره 30/10/970/85/33) در ارتباط با غربالگری متقاضیان گواهینامه رانندگی به استحضار می‌رسد. لازم به یادآوری است در سال 1398 نماینده این انجمن به دعوت سازمان اورژانس کشور و با حضور نمایندگان «دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد» و «مرکز سلامت و محیط کار» وزارت بهداشت و نیروی انتظامی در جلساتی برای تدوین «راهنمای بررسی سلامت روان رانندگان» شرکت نمود و در نهایت متن راهنما از نظر کارگروه مربوطه نهایی شد (متن پیوست).
در این ارتباط، توجه به نکات زیر ضروری است:
1) برخلاف برخی از دستورالعمل‌های گذشته، در حد امکان، تکیه بر نوع اختلال روان‌پزشکی نباید عامل تعیین‌کننده‌ی صلاحیت فرد برای رانندگی باشد. در واقع، یک فرد مبتلا به یک اختلال «مشهور به شدید» ممکن است در شرایطی صلاحیت رانندگی داشته باشد و فرد دیگر مبتلا به یک اختلال «مشهور به خفیف» فاقد چنین صلاحیتی باشد. به بیان دیگر، «انگ و نوع» ابتلا به این اختلالات نباید در تعیین صلاحیت و حقوق مبتلایان مؤثر باشد.
2) به جای تکیه بر نوع اختلال روان‌پزشکی، صلاحیت فرد برای رانندگی باید بر اساس «وضعیت کنونی» او از نظر شاخص‌هایی مانند توانایی‌های شناختی و ادراکی، توجه و تمرکز، کارکرد اجرایی، توان تصمیم‌گیری و تکانشگری؛ و نیز شاخص‌هایی چون پایبندی به قانون و سوابق رفتاری فرد تعیین شود. بنابراین:
(الف) صلاحیت یا عدم صلاحیت رانندگی اغلب امری موقتی است و تعیین آن نیازمند بازنگری دوره‌ای توانایی فرد است.
(ب) بررسی سطحی برخی از علایم روانی/ذهنی شیوه‌ی نادرستی در تعیین صلاحیت فرد برای رانندگی است و تعیین چند علامت برای بررسی در مطب پزشکان عمومی راه حل مناسبی نیست.
با عنایت به نکات بالا، موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
1) همان‌گونه که در راهنمای تدوین‌شده‌ی سال 1398 مشخص شده است (متن پیوست) و با توجه به متقاضیان زیاد دریافت گواهینامه، غربالگری از نظر سلامت روان تنها برای رانندگان پرخطر (بر اساس سوابق) و نیز برای متقاضیان گواهینامه رانندگی که 5 بار در امتحان نظري یا 4 بار در امتحان عملی مردود شده‌اند انجام شود.
2) غربالگری توسط روان‌پزشک آموزش‌‌دیده (روان‌پزشکی که کارگاه ویژه ارزیابی سلامت روان رانندگان را به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گذرانده باشد) انجام شود.
3) امکان اعتراض به نتیجه معاینه به شکلی که در راهنمای پیوست آمده، وجود داشته باشد.
انجمن علمی روانپزشکان ایران کماکان آماده است تا به عنوان مشاور علمی این طرح همکاری نماید. بنابراین آقای دکتر امیر شعبانی، دبیر محترم انجمن، به عنوان نماینده انجمن در این موضوع معرفی می‌شوند.
دکتر مجید صادقی
رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران
راهنمای بررسی سلامت روان رانندگان