جناب آقای دکتر محمدرضا ظفرقندی
وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
با سلام و احترام،
ضمن عرض تبریک صمیمانه به مناسبت انتخاب شایسته‌ی جنابعالی به عنوان وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با آرزوی کامیابی در این مسئولیت خطیر، اینجانب به نمایندگی از انجمن علمی روانپزشکان ایران، نگرانی‌های جدی جامعهی روانپزشکی را در خصوص وضعیت سلامت روان جامعه ابراز می‌دارم.
بر اساس بررسی‌ها و مطالعات علمی، مهم‌ترین چالش‌های کنونی حوزه‌ی سلامت روان کشور را به شرح زیر به اطلاع می‌رساند:
۱- پراکندگی ارائه‌کنندگان خدمات و نقض تولیت وزارت بهداشت
بر اساس قانون برنامه‌ی هفتم، تولیت نظام سلامت با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، اما متاسفانه بخش بزرگی از خدمات به دور از هر گونه تولی‌گری وزارت بهداشت و فاقد سازوکارهای اجرایی مناسب و نظام‌مند ارائه می‌شود. این مساله سردرگمی فراوانی برای ارایه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات، اتلاف منابع و عدم وجود نظامی یکپارچه جهت مدیریت سلامت روان در کشور شده است.
۲- عدم دسترسی مناسب به خدمات جامع سلامت روان در مناطق محروم
خلأ در خدمات‌رسانی به ساکنان مناطق محروم، به ویژه در ارائه‌ی خدمات مرتبط با فوریت‌های روانپزشکی بواسطه مشکلات متعدد زیرساختی علیرغم حضور نیروی تخصصی روانپزشکی در بسیار از شهرستان‌ها، موجب بروز مشکلات جدی در سلامت روان این گروه از شهروندان شده است.
۳- نیاز به تدوین و اجرای برنامه‌های جامع پیشگیری و ارتقای سلامت روان
با توجه به افزایش روزافزون اختلالات روان، نیاز فوری به تدوین و اجرای برنامه‌های مبتنی بر شواهد علمی برای پیشگیری از ایجاد اختلالات روانپزشکی و ارتقای سلامت روانی- اجتماعی، به ویژه در گروه‌های در معرض خطر مانند کودکان و نوجوانان احساس می‌شود.
۴- عدم تخصیص بودجه کافی
با توجه به بار بالای بیماری‌های روانی و افزایش شیوع آنها در سال‌های اخیر، تخصیص ناکافی منابع مالی به حوزه‌ی سلامت روان، از جمله بودجه‌های پژوهشی، پیشگیری و درمان، یکی از معضلات اساسی است که نیازمند توجه ویژه می‌باشد.
۵- ارتقای ساختار اداری
ساختار نامتناسب و نحیف مدیریت سلامت روانی- اجتماعی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مساله‌ای جدی است. در حال حاضر معاونت درمان وزارت متبوع فاقد هر گونه ساختاری تخصصی برای چاره‌اندیشی در زمینه‌ی اختلالات روانپزشکی و اعتیاد است و دفتر موجود در معاونت بهداشت هم نیازمند ارتقا است. این وضعیت، از دیگر سو عدم توسعه‌ی متناسب خدمات مبتنی بر جامعه را باعث شده است. در کوتاه مدت، و تا نیل به این مرحله، انتخاب مشاور وزیر در امور سلامت روان، که در گذشته نیز انجام شده می‌تواند تا حدی این نقیصه را مرتفع کند.
۶-کمبود تخت‌های بیمارستانی روانپزشکی
کمبود شدید تخت‌های بیمارستانی مخصوص بیماران روانپزشکی، به ویژه در شهرهای کوچک‌تر، موجب می‌شود بسیاری از بیماران از دریافت درمان‌های مورد نیاز خود محروم بمانند. از سویی با وجود گذشت سال‌ها از تصویب قاعده‌ی الزام‌آور اختصاص ده درصد تخت‌های بیمارستان‌های عمومی به بخش روانپزشکی، غیر از مواردی معدود این مساله دنبال شده، در عوض شاهد تعطیلی برخی مراکز روانپزشکی هم بوده‌ایم.
۷- مساله اعتیاد و چالش‌های انباشته
اعتیاد یکی از مسائل پیچیده‌ی سلامت روان است که به دلیل عدم وجود برنامه‌های هماهنگ و مبتنی بر جامعه، نیازمند یک رویکرد ملی جامع برای پیشگیری، درمان و بازتوانی می‌باشد.
۸- ناامیدی اجتماعی و افزایش خودکشی
افزایش میزان خودکشی، به‌ویژه در جوانان، به بحرانی اجتماعی تبدیل شده است که ریشه در ناامیدی و فقدان دسترسی به حمایت‌های روانی دارد.
۹-حقوق بیماران روانپزشکی
اصلاح و اعتلای قوانین و آیین‌نامه‌ها در جهت حمایت از حقوق بیماران روانپزشکی بر اساس اصول اخلاقی و منشور حقوق بیمار، ضرورتی است که انتظار می‌رود با اخذ نظر کارشناسی انجمن علمی روانپزشکان ایران پیگیری شود.
۱۰- دخالت افراد غیرمتخصص در سلامت روان
گسترش فعالیت افراد غیرمتخصص و مدعی در حوزه‌ی سلامت روان، به‌ویژه از طریق تبلیغات نادرست و بدون پشتوانه‌ی علمی، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است.
۱۱- پوشش ناکافی بیمه برای بیماران مزمن روانپزشکی
عدم پوشش کافی خدمات درمانی اعم از دارویی و غیردارویی برای بیماران مزمن روانپزشکی توسط بیمه‌ها، باعث افزایش هزینه‌های درمانی این بیماران و فشار بر خانواده‌ها شده است.
۱۲- اجرای طرح‌های مبتنی بر تله‌مدیسین (روانپزشکی از راه دور)
استفاده از فناوری‌های دیجیتال و تله‌مدیسین می‌تواند به بهبود دسترسی به خدمات روانپزشکی به‌ویژه در مناطق محروم و روستایی کمک کند. استفاده از این فن‌آوری نباید محدود به دوران پاندمی بماند، بلکه به عنوان یک راهکار پایدار برای مناطق کم‌دسترس پیشنهاد می‌شود. در مقایسه با
کشورهایی که رشدی شتابان در توسعه‌ی این سنخ از خدمات در جهان داشتند، ما هنوز پلتفرم یا پلتفرم‌های امن و قابل اعتمادی که ارتباط با پرونده‌ی پزشکی، و سازمان‌های بیمه‌گر و دیگر ارایه‌دهنده‌ی خدمت را ممکن کند و از سویی پشتوانه‌ی قانونی کافی داشته باشد فراهم نیاورده‌‌ایم.
۱۳- حمایت از ارتقای پژوهش در حوزه‌ی سلامت روان
تشویق تحقیقات علمی در زمینه‌ی سلامت روان و تخصیص بودجه‌های پژوهشی به این حوزه، می‌تواند به شناسایی چالش‌ها و توسعه‌ی مداخلات مبتنی بر شواهد کمک کند. همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برای انجام مطالعات بومی می‌تواند ابزار مؤثری در این راستا باشد.
۱۴- انگ اختلالات روان
نگرش‌های منفی و انگ زدن به بیماران روانپزشکی، مانع بزرگی در دستیابی به خدمات درمانی است که باید با برنامه‌های فرهنگی و آموزشی و همچنین تدوین سیاست‌های ضد تبعیض با جدیت پیگیری شود.
۱۵- تسهیل دسترسی به داروهای روانپزشکی
تسهیل واردات و تولید داروهای ضروری روانپزشکی و تأمین مستمر آنها با قیمت‌های مناسب، به ویژه برای بیماران مزمن، می‌تواند برای پیشگیری از قطع درمان و عود بیماری‌ها حیاتی باشد.
۱۶- احترام به سرمایه‌های انسانی
مهاجرت نیروهای انسانی و مغزها و جان‌های خلاق در سال‌های گذشته، همراه با بی‌انگیزگی و محافظه‌کاری دانشگاهیان و بدنه کارشناسی کشور در کنار ناامیدی و بی‌چشم‌اندازی جوانان و آیندگان این مرز و بوم، نه تنها تهدیدی علیه فضای کارشناسی و علمی بلکه فراتر از آن خدشه‌ای به انسجام و ایمنی اجتماعی است. در حوزه‌ی کاری شما وضعیت شغلی روانپزشکان و پزشکان جوان و مساله تامین مالی حداقلی آنها در کنار شرایط کاری دستیاران و مساله‌ی رفاه و وضعیت نابهینه‌ی سلامت روانی این گروه موضوعاتی است که به جد باید مورد توجه قرار گیرد.
موارد فوق تنها بخشی از چالش‌های جاری سلامت روان در ایران است، که افزایش رو به تزایدشان از یک‌سو، و غفلت و یا کم‌اعتنایی به آنها برای دوره‌ای طولانی، کلاف سردرگمی از مسائل و مشکلات را پیش روی جامعه قرار داده است. بنابراین با امید به نگاه مدبرانه و علمی جنابعالی، با تقدیم این یادداشت، درخواست ملاقاتی فوری با آن جناب جهت طرح دقیق موضوعات مطروحه و ارائه پیشنهادات این انجمن را داریم.
پیشاپیش از توجه و همکاری شما در این خصوص کمال تشکر را داریم.
دکتر سید وحید شریعت
رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران
