دفاع از کیان روانپزشکی ایران
مجله‌ی لانست روانپزشکی در یادداشتی با عنوان «عدم پذیرش حجاب، اختلال روانی نیست.» در ماه فوریه ۲۰۲۵ به قلم چند نویسنده شامل رییس و رییس منتخب انجمن جهانی روانپزشکی، دکتر دوناتا واسرمن و تامس جی. شولتز، به طرح مسائلی در مورد روانپزشکی ایران پرداخت. رییس انجمن علمی روانپزشکان ایران، به این نوشته در قالب نامه به رییس انجمن جهانی روانپزشکی، و هیات مدیره نیز در قالب یک مقاله‌ی کوتاه به نوشته‌ی لانست پاسخ داده‌اند. در ادامه متن کامل پاسخ دکتر سید وحید شریعت، و پاسخ رییس انجمن جهانی به این نامه آمده است.
پروفسور دوناتا واسرمن
رئیس محترم انجمن جهانی روانپزشکی (WPA)
با سپاس از توجه شما و رئیس منتخب انجمن جهانی روانپزشکی که در Lancet Psychiatry به دغدغه‌های اخلاقی درخصوص احتمال سوءاستفاده از روانپزشکی در ایران پرداختید، مایلیم تلاش‌های مستمر جامعه روانپزشکی ایران را برای حفظ یکپارچگی حرفه‌ای، پایبندی به اصول اخلاقی، و مقاومت در برابر فشارهای بیرونی که ممکن است منجر به بهره‌برداری‌های غیرپزشکی از روانپزشکی شود، مورد تأکید قرار دهیم.
موضع‌گیری انجمن علمی روانپزشکان ایران علیه سوءاستفاده از روانپزشکی
انجمن علمی روانپزشکان ایران، به همراه دیگر نهادهای حوزه سلامت روان، بارها و به‌صورت شفاف و قاطع سوءاستفاده از تشخیص‌ها و درمان‌های روانپزشکی برای کنترل اجتماعی را محکوم کرده‌اند. در بیانیه رسمی (۱۴ نوامبر ۲۰۲۲) تأکید کردیم که روانپزشکی باید صرفاً در چهارچوب‌های علمی و پزشکی فعالیت کند و هرگز نباید برای محروم‌سازی افراد از حقوق مدنی مورد استفاده قرار گیرد. این بیانیه صراحتاً استفاده از خدمات روانپزشکی برای اجبار سیاسی یا اجتماعی را رد کرده و تأکید می‌کند که کلیه تشخیص‌ها و درمان‌ها باید بر اساس اصول علمی، اخلاقی و قانونی باشد.
علاوه بر این، نامه‌ای مشترک از سوی انجمن‌های سلامت روان به قوه قضاییه، مخالفت شدید با احکامی را ابراز کرده است که برچسب‌های روانپزشکی را به‌طور نامناسب اعمال می‌کنند. برای مثال، ما با احکامی که افراد را به‌خاطر رعایت نکردن حجاب به درمان روانپزشکی اجباری ملزم کرده‌اند، مخالفت کرده‌ایم، چرا که چنین احکامی فاقد مبنای علمی و برخلاف اصول اخلاق پزشکی هستند. همچنین، نسبت به تکرار سوءاستفاده‌های تاریخی نظیر بهره‌برداری از روانپزشکی برای سرکوب اعتراضات در اتحاد جماهیر شوروی هشدار داده‌ایم.
روشن‌گری در مورد اطلاعات نادرست درباره حجاب و تشخیص روانپزشکی
برخلاف برخی گزارش‌های رسانه‌ای، رعایت نکردن حجاب هرگز در چهارچوب‌های علمی و بالینی روانپزشکی ایران به‌عنوان اختلال روانی طبقه‌بندی نشده است. هیچ نهاد علمی معتبر – نه داخلی و نه بین‌المللی – چنین معیاری را به رسمیت نمی‌شناسد. ادعاهای خلاف این، نادرست و مغایر با اصول پزشکی‌اند. همچنین، ادعاها در مورد راه‌اندازی بیمارستان روانپزشکی برای افرادی که حجاب رعایت نمی‌کنند، به‌کلی بی‌اساس است. گرچه در مواردی نادر، احکام قضایی جلسات مشاوره را برای این افراد الزامی کرده‌اند، اما با پیگیری نهادهای علمی و رسانه‌ها، مراجع عالی‌تر قضایی این احکام را متوقف کرده‌اند. طرح ایجاد چنین کلینیکی نیز به‌دلیل مخالفت گسترده دولت، نهادهای دانشگاهی و انجمن‌های حرفه‌ای که آن را فاقد وجاهت علمی می‌دانستند، متوقف شد.
درباره‌ی پرونده دانشجوی دختر دانشگاه آزاد
پرونده‌ای که در Lancet Psychiatry به آن اشاره شده، موجب شد انجمن علمی روانپزشکان ایران بررسی مستقلی انجام دهد. با رعایت اصول رازداری بیمار، تأیید کردیم که تصمیمات پزشکی در این مورد با استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی هماهنگ بوده است. با این حال، تأکید داریم که قضاوت‌های زودهنگام یا سیاسی‌سازی چنین پرونده‌هایی می‌تواند موجب تشدید بدنامی، بازداشتن افراد از کمک‌خواهی، و تضعیف اعتماد به خدمات روانپزشکی شود.
تعهد به عملکرد اخلاق‌مدار
ما نیز نگرانی‌های Lancet Psychiatry و نهادهای بین‌المللی حقوق بشری درباره اخلاق پزشکی را جدی می‌دانیم. جامعه روانپزشکی ایران همواره با صدور بیانیه‌ها و اقدامات عمومی، با سوءاستفاده از روانپزشکی مقابله کرده است. حفظ یکپارچگی علمی و اخلاقی روانپزشکی نیازمند هوشیاری دائمی است و ما بر تعهدمان به دفاع از حقوق بیماران پایبندیم.
ما از گفت‌وگوهای مبتنی بر شواهد استقبال می‌کنیم، اما بیم می‌دهیم که تعمیم‌های کلی درباره نظام سلامت روان ایران ممکن است به‌طور ناخواسته به حرفه ما و افرادی که از آن بهره‌مند می‌شوند، آسیب وارد کند.
با احترام،
دکتر سید وحید شریعت
رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران
متن پاسخ رییس انجمن جهانی روانپزشکی به نامه‌ی رییس انجمن علمی روانپزشکان ایران
Dear Colleagues
Thank you very much for your email and the explanatory letter.
I am glad to hear about the important work your association does and the scientific and ethical principles you apply in accordance to the WPA code of ethics.
The dialogue and open communication are important and we appreciate your feedback and actions.
With my best wishes
Danuta Wasserman MD, PHD
President
World Psychiatric Association (WPA)
Professor of Psychiatry and Suicidology
Karolinska Institutet (KI), Stockholm, Sweden
ترجمه‌ی نامه‌ی رییس انجمن جهانی روانپزشکی
همکاران گرامی،
بسیار سپاسگزارم بابت ایمیل و نامه توضیحی شما.
خوشحالم که از فعالیت‌های مهم انجمن شما و اصول علمی و اخلاقی که مطابق با کدهای اخلاقی WPA به کار می‌گیرید، مطلع شدم.
گفت‌وگو و ارتباط باز بسیار حائز اهمیت هستند و از بازخورد و اقدامات شما قدردانی می‌کنیم.
با بهترین آرزوها
دکتر دوناتا واسرمن
رئیس انجمن جهانی روانپزشکی (WPA)
استاد روانپزشکی و خودکشی‌شناسی
مؤسسه کارولینسکا، استکهلم، سوئد
