دیدگاه انجمن علمی روانپزشکان ایران
نگرانی انجمن علمی روانپزشکان ایران در مورد
تصویر اختلال روانپزشکی در سینما و رسانه‌های تصویری
سینما به‌عنوان یک هنر ارزشمند، بازتاب فرهنگ، تاریخ، و تجربیات انسان است. این هنر قادر است احساسات و افکار بیننده را درگیر کند. لذا اهمیت آن فراتر از تفریح و سرگرمی است؛ سینما قادر است پیام‌های عمیق اجتماعی و فرهنگی را منتقل کرده و به تغییرات مثبت در جامعه کمک کند.
سینما همچنین می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت روانی اجتماعی داشته باشد. تماشای آثار سینمایی می‌تواند به‌عنوان یک سازوکار مقابله‌ای سالم منجر به کاهش استرس و اضطراب شود و فرصتی برای استراحت ذهنی فراهم آورد. فیلم‌های خوب می‌توانند افراد را به تغییرات مثبت در سبک زندگی‌شان تشویق کنند. همچنین، سینما می‌تواند محلی برای آموختن و تغییر باورها باشد. بدین ترتیب، سینما نه‌تنها یک ابزار سرگرمی است، بلکه یک وسیلهٔ قوی برای بهبود سلامت روانی نیز محسوب می‌شود.
اما بدون دقت و نقدهای سنجیده ممکن است یک اثر هنری باعث آسیب به سلامت روان جامعه شود. به‌عنوان مثال ممکن است یک اثر هنری با ارائه‌ی تصاویر غیر واقعی از یک روش درمانی آینده برخی از بیماران را تحت تاثیر قرار دهد.
انجمن علمی روانپزشکان ایران نگرانی خود را نسبت به نمایش نادرست و انگ‌زای افراد مبتلا به بیماری‌های روانپزشکی و روش‌های درمانی آنها در برخی آثار تصویری اعلام می‌دارد.
به‌عنوان نمونه در سکانس پایانی سریال زخم کاری، الکتروشوک درمانی (ECT) به شکلی نمایش داده شده که با واقعیت‌های علمی پزشکی امروز مطابقت ندارد. الکتروشوک در این سریال، به شکلی غیرانسانی و شکنجه‌گونه تصویر شده است.در حالی که ECT در شرایط استاندارد، همراه با بیهوشی و تحت نظارت دقیق انجام می‌شود، نحوه‌ی نمایش آن در اثر مذکور موجب ایجاد ترس و سوءتفاهم بی‌مورد در جامعه خواهد شد. شکنجه‌ای که انگار عقوبت شر مطلق شخصیت اول داستان است. گویی فرجام بدطینتی، پریشان احوالی و روان‌گسیختگی است. این تصویر اشتباه می‌تواند باورهای غلط و انگ اجتماعی علیه بیماران روانپزشکی را تقویت کرده و آنان را از دریافت درمان‌های مؤثر بازدارد.
تحقیقات نشان داده‌اند که چنین نمایش‌های نادرستی در رسانه‌ها می‌تواند منجر به افزایش انگ اجتماعی، کاهش مراجعه بیماران برای درمان، و حتی کاهش حمایت عمومی از خدمات سلامت روان شود. مطالعات مختلف تأیید کرده‌اند که نمایش غلط روش‌های درمانی روانپزشکی در فیلم‌ها و سریال‌ها می‌تواند ترس از درمان را افزایش داده، بیماران را منزوی کرده و باعث تأخیر در دریافت مداخلات حیاتی سلامت روان شود. در برخی موارد، این نوع نمایش‌های نادرست با تشدید رنج بیماران و بدتر شدن نگرش عمومی نسبت به خدمات روانپزشکی ارتباط مستقیم داشته‌اند.
به سینماگران اکیدا توصیه می‌کنیم که در تولید آثار مرتبط با سلامت روان، از مشاوره‌ی متخصصان این حوزه بهره‌مند شوند تا از انتشار اطلاعات نادرست و پیامدهای زیان‌بار آن جلوگیری شود. انجمن علمی روانپزشکان ایران آمادگی خود را برای همکاری و ارائه راهنمایی‌های علمی در این زمینه اعلام می‌دارد و از نهادهای مرتبط انتظار دارد ساز و کار مورد نظر را ضمن احترام به توانایی و خلاقیت هنرمندان فراهم کنند.
امیدواریم در آینده، دقت بیش‌تری در نمایش مسائل روانپزشکی صورت گیرد تا ضمن ارتقای آگاهی عمومی، از ترویج انگ و باورهای نادرست جلوگیری شود.
انجمن علمی روانپزشکان ایران خواهد کوشید در نشست‌هایی که در سال ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی و اجرا خواهد شد به تصویر اختلال روان در سینما و رسانه‌های دیجیتال بپردازد. تا هم نقش سازنده، مثبت، الهام‌بخش و گره‌گشای آثار تصویری ایرانی ارج نهاده شود، و هم با نقد کجی‌های احتمالی و نشان دادن الگویی که امکان همکاری سازنده‌تر هنرمندان و روانپزشکان را ممکن کند سبب کاهش انگ روانپزشکی و متعاقب آن ارتقای سلامت روان جامعه شویم.
با احترام،
انجمن علمی روانپزشکان ایران
۲۳ بهمن ۱۴۰۳
